Sıfatlar ve Sıfat Çeşitleri

SIFATLAR (ÖN ADLAR)

Varlıkları çeşitli yönlerden niteleyen ya da belirten sözcüklere sıfat denir.

Unvan sıfatları ve cümlenin yüklemi olarak kullanılan sıfatların dışında, sıfatlar daima isimden önce gelir.

Örnek : Fatma Hanım, Kemal Astsubay ...

Bugün Akdeniz her zamankinden daha maviydi.

Ssıfatlar görevleri bakımından ikiye ayrılır:

1- NİTELEME SIFATLARI

Varlıkların renklerini, durumlarını, biçimlerini gösteren sıfatlara denir. İsme nasıl sorusunu sorduğumuzda alacağımız cevap niteleme sıfatıdır.

Kırmızı elma   (renk)  nasıl elma?

Başarılı öğrenci           (durum)           nasıl öğrenci?

Uzun adam      (biçim) nasıl adam?

Sıfatlar isimler gibi çekim eki almazlar. Alırlarsa isim görevi yaparlar.

İhtiyar kadın yalvarıyordu.

İhtiyarı hastaneye yatırdılar.

İsim görevinde olan bu sıfatlara adlaşmış sıfat diyoruz: Güzeller, çalışkanlar, yaşlı, mavili gelsin

2- BELİRTME SIFATLARI

Varlıkları çeşitli yönlerden belirten sıfatlardır. Belirtme sıfatları dört gruba ayrılır.

a) İşaret Sıfatları: Varlıkların yerlerini işaret yoluyla belirten sıfatlardır.

Bu elbiseyi alalım.

Şu ev satılıkmış.

O çocuk mu dövdü seni?

Beriki kadın bizim komşumuz.

Öteki araba daha güzeldi.

Böyle soru sorulur mu hiç?

İşaret sıfatları çekim eki alırsa işaret zamiri olur.

Şunu versene (Şu kitabı)

Böylesini görmedim (böyle insan)

b) Sayı Sıfatları: Varlıkların sayılarını, sıralarını, oranlarını, eşit bölünüşlerini; kısaca nicelik durumlarını belirten sıfatlardır. Beş gruba ayrılır.

1- Asıl Sayı Sıfatları: Varlıkların sayılarını kesin olarak belirten sıatlardır.

Sınıfta yirmi öğrenci var.

Pazardan elli yumurta aldım.

2- Sıra Sayı Sıfatları: Varlıkların sırasını belirten sıfatlardır. Asıl sayı sıfatlarına –inci eki getirilerek yapılır.

Sınavda birinci olmuş.

Evimiz ikinci katta.

3- Üleştirme Sayı Sıfatları: Varlıkların eşit bölünüşünü gösteren sıfatlardır. Asıl sayı sıfatlarına –er eki getirilerek yapılır.

Beşer ceviz verdim çocuklara

İkişer yıl hapis cezası verildi.

4- Kesir Sayı Sıfatları: Varlıkların eşit parçalarından bir bölümünü gösterir. Verilen iki sayıdan ilkine –de eki getirilerek yapılır.

Dörtte bir ekmek yedim.

Yarı, yarım, çeşrek, buçuk sözcükleri de kesir sayı sıfatıdır.

Yarım ekmek, çeyrek döner.

5- Topluluk Sayı Sıfatları: Varlıkların sayılarını toplu olarak gösteren sıfatlardır. Asıl sayı sıfatlarına –(i)z eki getirilerek yapılır.

Otobüste beşiz bebek vardı.

İkiz kardeşine çok benziyor.

c) Belgisiz Sıfatlar: Varlıkların yerlerini sayılarını, durumlarını belli belirsiz bir şekilde gösteren sıfatlardır.

Bazı insanlar tembellikten hoşlanır.

Bir adam seni çağırıyor.

Biraz ekmek verir misin?

Bütün öğrenciler sınavı kazandı.

*Bütün ve birtakım belgisiz sıfatlarından sonra gelen isimler mutlaka çoğul eki alır.

*Her, hiçbir, birkaç, biraz, herhangi bir bel. Sıfatlarından sonra gelen isimler çoğullanmaz.

*Bazı, başka, birçok, öbür ... bel. Sıfatlarının belirttiği isimler tekil de olabilir çoğul da.

NOT: “Bir” sözcüğü herhangi bir anlamındaysa belgisiz sıfat, “tek” anlamındaysa sayı sıfatıdır. Bir gün görüşürüz elbet (herhangi bir gün) Bel. Sıfat  Bir yıl sonra okulunu bitiriyor. Sayı Sıfat.

d) Soru Sıfatları: Varlıkların yerlerini, sayılarını, durumlarını soru yoluyla belirten sıfatlardır.

Kaç senedir bu evde oturuyorsunuz?

Hangi kitap daha faydalı olur?

Nasıl bir kazak istiyorsun

Evi ne renk boyadınız?