10. Sınıf Dil ve Anlatım Kitabı Cevapları EKOYAY 2013-2014 (sayfa 133-143)

10. Sınıf Dil ve Anlatım Kitabı Cevapları EKOYAY 2013-2014 (sayfa 133-143)

COŞKU VE HEYECANA BAĞLI (LİRİK) ANLATIM – ZAMİR

ÖN HAZIRLIK

SAYFA 133

1.  Sevdiğiniz bir şiir metnini sınıfa getiriniz.

2.  insanlarda acıma, hüzün gibi duygular uyandıran bir resim ya da tabloyu sınıfa getiriniz.

3.  29 Ağustos 1526 tarihinde Macaristan’ın Mohaç Ovası’nda Osmanlıların Macarları yenmesi üzerine söylenmiş bir kahramanlık türküsüdür.

HAZIRLIK

•  Yaratılışları gereği bazı insanlar daha duygusal ve hassas olabilirler. Bu tür insanlar olaylar karşısında daha duyarlıdır. Bir de yazılı anlatımda başarılı ise yani duygu ve düşüncelerini etkili bir şekilde yazıya aktarabiliyorsa bu tür insanlar, ortaya edebi değer taşıyan eserler çıkar.

•  Okuduğumuz metnin anlatımı bizi etkilerse üzüntü, mutluluk, heyecan, korku gibi duyguları kendimiz yaşıyormuş gibi hissederiz. Metnin kahramanıyla seviniriz, üzülürüz, korkarız.

•  İnsanlar, geçmişten günümüze kadar coşku ve he­yecanlarını sanatsal ürünlerle dile getirmişlerdir. Edebiyatla ilgili olarak şiir, hikaye, roman, tiyatro metinleri bu sanatsal ürünlerdendir. Resim, müzik gibi sanat alanlarında da insanlar coşku ve heyecanlarını dile getirmişlerdir. Bu tür metinler; sanatlı söyleyişe, kurgulamaya elverişlidir.

•  Zamirlerin kullanılması, anlatımda kolaylık sağlar. Kişi veya nesne adını söylemek yerine zamir kullanılabilir. Cümlenin bile yerini tutan zamirler vardır. Bu cüm­lenin tamamını söylemek yerine bir zamirle aynı anlam sağlanır.

1.  ETKİNLİK

Sınıfa getirdiğiniz şiirleri okuyunuz. Arkadaşlarınızın okuduğu metinleri dinleyiniz. Bu metinlerin ortak özellik­lerini belirleyerek defterinize yazınız.

SAYFA 134

2. etkinlik: “Mohaç Türküsü” adlı şiirin hangi olay üzerine yazıldığıyla ilgili araştırmanızı sınıfta sununuz.


3. etkinlik: “Mohaç Türküsü” adlı şiirde kimin duygularından söz edildiğini belirleyiniz. Şairin “biz” sözcüğüyle kimi kastettiğini söyleyiniz.

“Mohaç Türküsü” adlı şiirde savaşan askerlerin duygula­rından söz edilmektedir.

Şair, “biz” derken savaşta ilk hücuma geçen “yüz atlı” yı kastetmektedir.

4. etkinlik: “Mohaç Türküsü” adlı şiirden alınan aşağıdaki bölümde “bahçe” sözcüğünün ilk anlamını söyleyiniz. Daha sonra bu sözcüğü beyit içerisindeki bağlamı yönünden değerlendirerek sözcüklerin ait olduğu bağlamla ilişkisi hakkında çıkarımlarda bulununuz.

“Bir bahçedeyiz şimdi şehitlerle berâber;


Bizler gibi ölmüş o yiğitlerle berâber.”

Bahçe sözcüğünün ilk anlamı; sebze, meyve, çiçek veya ağaç yetiştirilen yerdir. Bahçe sözcüğü, dizelerdeki bağlamıyla şehit askerlerin cennete gittiğini anlatmak için kullanılmış, “cennet” kav­ramı “bahçe” sözcüğüyle karşılanmıştır.

5. etkinlik: “Mohaç Türküsü” adlı şiirde hangi şahıs zamirlerinin daha çok kullanıldığını belirtiniz.

Şiirde en çok "biz" şahıs zamiri kullanılmıştır.

6. etkinlik: “Mohaç Türküsü” adlı şiirin ahenk ögelerini inceleyiniz. Şiirdeki ses benzerliklerinin ve ses akışının özelliklerini açıklayınız.

Şiirdeki ahenk öğeleri:

•  Aruz ölçüsü kullanılmıştır.

•  Kafiye ve redifler kullanılmıştır.

•  Kelime tekrarları yapılmıştır.

Kelime tekrarları ve kafiyelerle şiirde ahenk oluşturul­muştur.

SAYFA 135

7. ETKİNLİK

İçimi seninle ısıtıyorum

Kimi zaman ellerini kırar tutkusu

Yukarıdaki dizelerde kullanılan altı çizili sözcükler mecaz anlamda kullanılmıştır.



Şiirde mecaz anlamda kullanılan diğer sözcüklere örnekler: mıh, uğultu, deliksiz, ufalanıyor,  sızıyor, kırılmışsın

8. ETKİNLİK

“Mohaç Türküsü” adlı metind “kahramanlık” duygusu, “Ben Sana Mecburum” şiiri  “kavuşamama, özlem” duygusu uyandırmaktadır.

9. ETKİNLİK
Mohaç Türküsü:

Kanatlı
..

Ülkeyi parlattığı gün
 Zaferin koynuna girmek 
Bahçe

Ben Sana Mecburum:

İçimi ısıtıyorum
 Kullanılmamış gök
 Haftalar ellerimde ufalanıyor
Kurtlar sofrası
Ellerimizi kirletmeden


Yukarıdaki imgelerde sözcükler genellikle mecaz anlamda kullanılmış. Çoğunlukla istiare sanatına başvurulmuş.

10. ETKİNLİK
“Mohaç Türküsü” ve “Ben Sana Mecburum” adlı şiirlerde dil “sanatsal işlev” de (şiirsel işlev) kullanılmıştır.

11. Etkinlik
Ben, sana, seninle, sen, ne, nereye, seni

12. Etkinlik

SAYFA 136
14. Etkinlik:

Zamirler, ismin yerini tutar. Bazen tamlamaların veya cümlelerin yerini tutar.

15. Etkinlik:
"Yine Seninle Geldi Hayat" adlı metnin yazılış nedeni, yazarın "aşk" karşısındaki duygularını yansıtmak istemesidir.

16. Etkinlik:
"Yine Seninle Geldi Hayat" adlı metinde yazar, beklentilerine ulaşamamış, bezgin, kırgın bir insanın ruh halini yansıtıyor.

SAYFA 137

17. Etkinlik:
Dil şiirsel işlevde kullanılmıştır.

18. Etkinlik:

19. Etkinlik:
Coşku ve heyecana bağlı anlatım şiir, roman, hikaye, tiyatro gibi türlerde kullanılır.


SAYFA 138

20. Etkinlik:
Yakın Aşklar ve Ağacım adlı şiirlerde yer alan şahıs zamirleri:
Yakın Aşklar: sizi, ben, bana, senin, siz
Ağacım: sen, bizimle, seni, biz

Şahıs zamirleri, kişi isimlerinin yerini tutmaktadır. "Biz" derken birçok kişi ismi yerine bir sözcüğün kullanılması kolaylık sağlamaktadır.

21. etkinlik: Aşağıdaki cümlelerde işaret bildiren sözcüklerin türünü karşılarına yazınız. Cümle­lerden hareketle aynı kelimenin hangi durumlarda sıfat ve zamir olarak kullanabildiğini belirtiniz.
Onu yerine koyar mısın? (İŞARET ZAMİRİ ) O işi ne zaman bitireceksin? (İŞARET SIFATI)
Bu su temiz olmayabilir. (İŞARET SIFATI) Bu, en büyük ablamdır (İŞARET ZAMİRİ)
Burayı çok seviyorum (İŞARET ZAMİRİ) Bu kuşlar ne zaman göç edecekler? (İŞARET SIFATI)
Şurası her sene buluştuğumuz yer. (İŞARET ZAMİRİ) Şu marketten alışveriş yaparım hep. (İŞARET SIFATI)

İşaret zamiri, varlığın yerine geçerek o varlığa işaret eder. "Şu çok güzel." örneğinde "şu" kelimesi bir nesnenin yerine geçmiştir.
"Şu kitap çok güzel." dersek nesne adını da söyleyip onu işaret yoluyla belirttiğimiz için "şu" işaret sıfatı olur.

SAYFA 139

22. Etkinlik:

Anahtar ve Yeter Gayrı Yumma Gözün Kör Gibi şiirlerinde yer alan belirsizlik zamirleri ve bu zamirlerin yapısı
Birisi - basit
kimine - basit
öteki - türemiş
birinin - basit
hepsi - basit
şey - basit
bir kısmı - birleşik

23. Etkinlik

DEVAMI