10. Sınıf Dil ve Anlatım Kitabı Cevapları EKOYAY 2013-2014 (sayfa 80-87)

10. Sınıf Dil ve Anlatım Kitabı Cevapları EKOYAY 2013-2014 (sayfa 80-87)
Anlatımın Temel Özellikleri


ÖN HAZIRLIK
SAYFA 80
Akıcılık: Sözcüklerin uyum içinde düzenlenmesi, ses akışını bozan, söylenmesi zor seslere ve sözcüklere yer verilmemesidir. Akıcılık, metnin kolay okunur olma niteliğidir.
Bir metnin akıcı olması için
Telaffuzu zor sözcüklere yer verilmemeli. Açık anlamlı kolay sözcükler seçilmeli
Gereksiz sözcük tekrarlarından kaçınılmalı.

HAZIRLIK

2. Mevlânâ’nın “Ne kadar bilirsen bil, söylediklerin karşıdakinin anladığı kadardır.” özdeyişiyle dile getirmek istediklerini kısaca açıklayınız.

Bu sözle çok konuşmanın değil, anlaşılır ve açık konuşmanın önemi vurgulanmaktadır. Karşımızdaki insanla seviyesine uygun bir şekilde iletişim kurmak gerekir.

1. etkinlik: “Geldiği Gibi” adlı metinde sözcük, cümle veya paragraf düzeyinde anlamadığınız ifadeler var mıdır? Nurullah Ataç’ın metinde duygularını, düşüncelerini açık, net ve dil bilgisi kurallarına uygun biçimde ifade edip etmediğini belirtiniz.

Geldiği Gibi adlı metinde sözcük, cümle veya paragraf düzeyinde anlaşılmayan ifadeler yoktur. Nurullah Ataç, duygu ve düşüncelerini oldukça açık bir üslupla aktarmıştır.

2. etkinlik: “Geldiği Gibi” adlı metni okurken ses, kelime, kelime grubu veya cümle düzeyinde okumanızı güçleştiren, ses akışınızı bozan birimler olup olmadığını belirtiniz. Yaptığınız araştırmadan hareketle metinde akıcılığı sağlayan unsurların neler olduğunu söyleyiniz.

Geldiği Gibi adlı metinde bazı cümlelerde benzer sesli sözcüklerin bir arada  kullanılması  metnin akıcılığını olumsuz etkilemiş.

Metin genel olarak akıcı. Gereksiz sözcük tekrarları yok. Genel olarak söyleyiş kolaylığı var.

3. etkinlik: “Geldiği Gibi” adlı metinde kelime ve cümle düzeyinde gereksiz bulduğunuz, kullanılmasa da cümlenin veya metnin anlamında daralma olmaz dediğiniz ifadeler var mıdır? Düşüncelerinizi açıklayınız.

Yeterlilik birleşik zamanlı fiiileri çokça kullanması akıcılığı olumsuz etkilemiş. 

SAYFA 82

4. Etkinlik:
Örnek genelgede mesajın net olarak anlaşılabilmesi için metnin birkaç kere okunması gerekmektedir. Bu metnin kurgulanışından, cümlelerin yapısından kaynaklanıyor. Metinde kelime grubu  tekrarları vardır. Bu da akıcılığı olumsuz etkilemektedir.

SAYFA 83
5. Etkinlik:
Yaprak adlı metinde "namütenahi, münevver, tahassür" gibi sözcükler günümüz Türkçesinde pek kullanılmadığından bu sözcüklerin telaffuzu da zorlaşmaktadır.

6. Etkinlik:
İletilmek istenenler, Geldiği Gibi adlı metinde Yaprak adlı metinden daha kısa ve kesin ifadelerle dile getirilmiştir.

SAYFA 84
7. Etkinlik:
Metinde kullanılan sözcükler genellikle birleşik yapılıdır. Cümlelerde kullanılan kelimeler anlatıldığı dönemi yansıtıyor. Bu da metinle içerik arasındaki uyumu ortaya koyuyor.

Açıklık		· Düşüncenin yeterli sözcük ya da söz­cük öbeği kullanılarak anlatılması · Sözcüğün metin içinde açık ve net anlam vermesi · Cümlede öğelerin yerli yerinde kullanıl­ması
Duruluk		· Kelime ve cümle düzeyinde gereksiz ifadelere yer verilmemesi · Karmaşık, anlaşılması güç cümle ya­pılarından kaçınılması · Anlatılmak istenenin en kısa biçimde ifade edilmesi
Yalınlık		· Anlatımın gösterişsiz, sade, süssüz olması · Eski, anlamı bilinmeyen kelimelerin kullanımından kaçınılması · Anlatılmak istenenin kısa ve kesin ifadelerle dile getirilmesi
Akıcılık		· Kelime tekrarlarından kaçınılması · Ses akışını bozan, söylenmesi güç kelimelere yer verilmemesi

9. Etkinlik:

	Açık	Akıcı	Duru	Yalın
Geldiği Gibi	X	X		X
Yaprak		X
Genelge				X
Benim Adım Kırmızı		X	X

SAYFA 86
ANLAMA VE YORUMLAMA

1. İki Kardeş adlı metinde kişileştirme ve intak sanatları kullanılmış. Bu söz sanatlarının kullanılması metne etkileyicilik ve canlılık katmıştır.
Bu söz sanatlarının kullanılması metnin duruluğunu ve yalınlığını etkilemiştir.

2. İki Kardeş adlı metinde ağırlıklı olarak öznel anlatım kullanılmıştır.
"Neyse çok şükür ikisinin de onuru kurtulmuştur.", "Lakin nedense bu doğru iş pek yayılamadı."

4. “İki Kardeş” adlı metin Karasu ve Murat Nehri hakkında bilgi vermek amacıyla yazılmıştır; ancak yazar gerçekçi bir anlatımı yeğlememiş kurgusal bir anlatım yöntemi kullanmış, metni öykü türüne yaklaştırmıştır.

SAYFA 87
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
A) Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri doldurunuz.

• Aynı sesin veya çıkış yeri bakımından birbirine yakın seslerin tekrarlanması metnin AKICILIĞINI bozar.

• İçinde kelime, kelime grubu düzeyinde gereksiz ifade bulunan bir cümle DURU
değildir.
• İletisi tam olarak belli olmayan bir metin AÇIK değildir.

B) Aşağıdaki çoktan seçmeli sorularda doğru seçeneği işaretleyiniz.

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım açık değildir?

A) Geleceğini dün babamdan öğrendim.

B) Gezgin oldum, dolaştım gurbet illeri.

C) Tiyatro toplumsal sorunları çözen bir araçtır.

D) Gençliğimi düşündükçe mutlu oluyorum.

E) Bilgili olmak başarılı olmanın ilk koşuludur.

CEVAP: A (Senin geleceğini mi, onun geleceğini mi - anlatım açık değil)

2. (I) Toroslar Anadolu içlerinden başka, deniz tarafından bambaşka görünür. (II) Kara tarafın­dan hem endamını tam göstermez hem de yüzü sert, yalçın ve hiddetlidir. (III) Hâlbuki deniz ta­rafından bak, hem ayağa kalkmış gibi büsbütün yüksek ve gösterişli hem bayramlığını giymiş gi­bi yeşil ve süslü. (IV) Çünkü İç Anadolu’dan bu dağlara sert, kuru, kavurucu poyrazlar eser. (V) Hâl­buki öteden nemli bulut, ozonlu hava ve serin rüzgâr alıyor.

Bu metni oluşturan cümlelerin hangisinde söz sanatlarına, sanatlı anlatıma başvurul­muştur?

A) I ve II B) II ve III C) III ve IV D) IV ve V E) I ve V

CEVAP: B (II ve III. numaralı cümlelerde sanatlı anlatım vardır.)

3. “Aynı sesin veya çıkış yeri bakımından birbirine yakın seslerin tekrarlanması telaffuzu güç­leştirir.” Aşağıdaki cümlelerden hangisi bu duruma örnek gösterilebilir?

A) Kaş’taki taş yapılar her yaştan insanı baştan çıkarıyor.

B) Kasadaki balıklar denizden yeni çıkmış gibi dipdiri duruyordu.

C) Rüzgârlara dahi yol vermeyen bu dağlar insanlara nasıl yol versin?

D) Gün ağarıncaya dek yol yapım çalışmalarına devam ettiler.

E) Toplantıya gelenler birer birer salondan çıkmaya başladılar.

CEVAP: A 

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “o” kelimesinden sonra virgül kullanılmaması anlam karışıklığına yol açmaz?

A) O adamı sulu dereye susuz götürür, susuz getirir.

B) O oyunda her zaman başarılı oluştur.

C) O sokağa bakan küçük ve şirin bir evde yaşadı.

D) O memleketinde tanınmış, sözüne güvenilir biriydi.

E) O insanların ne düşündüğünü hemen anlardı.

CEVAP: D

C) Aşağıdaki soruları cevaplayınız.

1. “Sanat metinlerinde açıklık ve yalınlık ilkesi aranmalı mıdır?” konusundaki düşüncelerinizi açıklayınız.

“Sanat metinleri, gerçeği olduğu gibi yansıtmadığı için bu metinlerde açıklık ve yalınlık ilkesi aranmaz. Sanatçı, öznel düşünceleriyle okuyucusunun karşısına çıkar. 

2. Anlatımın açık, akıcı, duru ve yalın olması niçin önemlidir? Düşüncelerinizi açıklayınız.

İletişimin sağlıklı olması, iletinin net olarak anlaşılması için anlatımda bu özelliklerin bulunması gerekir.